Carl Robert Enzmann Schüpfheim

Entlebucher Tonarchiv

13.05.1888 -06.06.1931

Carl Robert Enzmann, gezeichnet von Jean Danner

Geboren im Unterdorf 5 in Schüpfheim wo sein Vater als Landarzt tätig war. Während seiner Priesterjahre

amtierte er als Relegionslehrer an der Kantonsschule Luzern und als Präfekt an der dortigen Jesuitenkirche,

sowie während neun Jahren als Domkaplan an der St. Ursenkathedrale in Solothurn. Weiter war er als Dichter

und Schriftsteller bekannt, einige seiner Texte wurden vertont. (Pater Chrysostomus Dahinden und

Hans Zihlmann) So stammt unter anderem das bekannnte Solothurner Lied aus seiner Feder.

Carl Robert Enzmann starb am 6. Juni 1931 nach schwerer Krankheit im Alter von 44 Jahren.

Das Solothurnerlied ist die inoffizielle Hymne der Stadt Solothurn.

Den Text schrieb der aus Schüpfheim im Kanton Luzern stammende Priester Carl Robert Enzmann,

der während neun Jahren als Domkaplan an der St. Ursenkathedrale in Solothurn wirkte. Das Lied

entstand 1914 zur Fasnacht auf die Melodie des Lieds Lang, lang ist's her, das die Stadtmusik

während der Fasnacht häufig spielte, wodurch Enzmann angeregt wurde, einen neuen Text
dafür zu verfassen. So werden auch in den meisten der sieben Strophen die Stadt Solothurn und

ihre Bewohner aufs Korn genommen, wie es schon im Refrain«'s isch immer e so gsi»

(in manchen Versionen auch «'es isch eischter e so gsi»,hochdeutsch „S war immer so“
(Präteritum!)) erkennbar ist.Die behandelten Themen umfassen dabei u. a. den Lärm der Abfallwagen
auf dem Kopfsteinpflaster und die Tauben, welche die Fassade der St. Ursenkathedrale verunreinigen.

Es lit es Stedtli wunderhübsch, am blaue Aarestrand,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Es gugget der Sant Urseturm wyt usen übers Land,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Viel liebi alti Chlöschter het's und Gibel, Türm und Tor,
Es wohnt es eiges Völkli drinn, voll Gmüet und voll Humor.
Si Lybspruch isch: Wo's gmüetli goht, do bin i au derbi,
's isch jo immer, immer, immer e so gsi.

Mer hei nes Strossepflaster do, so ruch, as Gott erbarm,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
E jede chlyne Ghüderwage macht e Mordsalarm,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Chunt d' Stadtfuehr zur Morgezyt, das chesslet, 's isch e Gruss,
Und jede, dä im Bett no lit, chunt halb zum Hüsli us.
Doch dä wo reklamiere wett, dä chäm as lätz Ort hi,
's isch jo immer, immer, immer e so gsi.

Me isch i üsere subre Stadt d'Sant-Urse-Tube gwohnt,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Obscho si ganz verdräcke tüe die schöni Marmorfront,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Und wo die hohi Polizei paar abegschosse hett,
Do hett me i der ganze Stadt gar schröckli drüber gredt.
Me söll die Tube mache lo, es sig jo glych wohi,
's isch jo immer, immer, immer e so gsi.

Solothurn sig frömmer no as andri Schwyzer Stedt,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Will me do ne ganze Hufe Bruederschafte het,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Alli Johr es Galafrässe und e guete Wy,
Christe, Heide, Katholike, alles isch derby.
Doch dä wo öppis ändere wett, dä chäm do niene hi,
's isch jo immer, immer, immer e so gsi.

Es hett die hüttig Rothuusgass e-n-andere Name gha,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Und niemer i däm ganze Stedtli het sich gstosse dra,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Do si modärni Herre cho, hei gseit das passi nit,
Me müess dä Name ändere lo, süsch merke's jo de d'Lüt.
D'Betütig sig zwor ganz die glych, der Name nur fall hi,
's isch jo immer, immer, immer e so gsi.

Der Wängi gilt in Solothurn mit Rächt as Landesheld,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Er het sech as nit schiesse chöi grad vor d'Kanone gstellt,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Si Geist läbt do no hützutag: Wenn eine loslo will.
So stoht me-n-em vor's Kanonerohr und seit: Bisch du schön still.
Das gieng jo gäge Wängigeist, wo dänksch de du au hi?
's isch jo immer, immer, immer e so gsi.

Scho mänge het vo Solothurn liechthärzig Abschied gno,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Es het ne dunkt, er müess i d'Wält, es bhalt ne nümme do,
's isch immer so gsi, 's isch immer so gsi.
Und dusse i der grosse Wält, da het ne-n-öppis gstört:
Er het am Obe und im Traum d'Sant-Urse-Glogge ghört.
Und grüsli het ne's Heiweh plogt vom Stedtli lieb und chly.
's isch jo immer, immer, immer e so gsi.

Solothurnerlied

Dr Aentlibuecher i dr Ebigkeit

Es Gschichtli will i brichte, wie's so geit:
En Aentlibuecher chunnt i d'Ebigkeit.
Aer dänkt: "I bi ne rächte, brave Ma,
Es chamer däne nid so übu ga!"
Und zueversichtlech trampet är dürue,
Däm goldig-schwäre Himmeltöri zue,
Und het no gmeint, är chönn grad-ume-n-ie.
"He z'Donner!" het er gseit und: "Sakerdie!",
Wo da das Töri fescht isch bschlosse gsi.
Druf het er pöpperlet: "'sisch nume mi:
Es eifachs Manndli und es ehrlechs Tuech,
Brav und katholisch us em Aentlibuech!"
Chuum het-er vor em Tor sis Sprüchli gseit,
Uf einisch, wie ne Blitz, grad vor ihm steit
Dr Aengel Michael im Strahlegwand,
E mächtig grossi Waag i siner Hand.
Das Chleid vom Aengel het wie d'Sunne g'schimmeret,
Die Waag isch gsi us dicke Balke zimmeret,
A jedem Aend si grossi Schale plampet
Und hei so äbehöch drinabe glampet.

Dr Aentlibuecher mit verschrocknem Gsicht
Seit druf: "He z'Donner nei! Jetz geit's zum Gricht!
Ha gmeint, sie nähme's näume nid so sträng!
Jetz wird's mer afe doch chli bang und äng!"
Aer het no welle-n-öppis reklamiere,
Doch het's ne dunkt, er müess si hie schiniere.
Wenn eine no so redt und ufbegährt:
Mer luegt hie nume uf e-n-innere Wärt,
Kes Gält, kes Guet, nid Amt, no Protäktion
Hei Ifluss uf das Gricht und uf e Lohn,
Und stramm und grad, so wie dr Aengel steit,
Geit's da nach Rächt und nach Gerächtigkeit!

Z'erst si d'Waagschale bedi gliichhöch gstande.
Uf einisch chunt e schwarzi Tüüfelsbande
Und het agfange mit diwärse Stücke
Die linggi Schale teuffer abe z'drücke:
E Chiste, gfüllt mit mängem Tanz und Jass,
Vo schwarzem Kaffe voll es mächtigs Fass,
Es Fessli Brönnts, en Sack voll z'chlini Stüüre,
's Paar Grotzli us em Wald zum billig Füüre,
Es Pack voll heilige Näme und voll böse Gspäss,
Und äxtra packt, e chline-n-Erbprozäss.
Die linggi Schale het sich gsänkt und gsänkt;
Dr Aentlibuecher seit: "Wär hätt's au dänkt?
Mier si doch süsch bekannt as flingg und schlau,
Doch i dr Ebigkeit geit's näume gnau!
He Tüüfle! Hörit jetzt, süsch chönnt's no fähle!
Herrschaft, wie würde d'Frau und d'Chinder schmähle!"
As wie ne Chräieschwarm, grad uf d'Sekunde,
Si plötzlech druf di Tüüfili verschwunde,
Und Aengili si cho mit Gschänk und Gnade,
Die Schale rächts allmählech au chli z'blade:

E schöne Bund mit heilige Sundigsmässe,
Die het er i sim Läbe nie vergässe.
E grosse Glaube, starch und zueverlässig,
E Frömmigkeit, nid öppe-n-übermässig.
Es Seckli Batze für e-n-Opfergang,
's Paar Hosechnöpf derbi, nid vo Belang.
's Paar gueti Wärch, wo-n-är im Nachbar ta,
's isch mängisch chommli, gueti Fründe z'ha.
Und dass's am Aend no ender länge wurd:
Abläss vo Näisele und Rom und Lourd.
Und über alles ue, Aends aller Aends,
E grosse Bund vo bättet Rosechränz.

Die rächti Schale sänkt sich na-dis-na
Und blibt so äbehöch im Gliichgwicht sta.
Dr Aentlibuecher seit mit schwärem Schnuuf:
"Das isch e schöni Gschicht! Jetz geit's wett-uf!"
Vo witem ghört mer ds Höllefüür scho lädere -
Uf einisch gseht me-n-obedüre chlädere
E Huuffe Chindli us em Amtsasyl.
Das rächti Balke-n-Aend ist ihres Ziel.
Dert hange si verwäge-n-Arm in Arm,
Grad as wie ds Fälder Söppis Bieneschwarm.

Die Schale sänkt sich langsam, fiirlech, schwär,
Als öb si gfüllt mit Zäntnersteine wär.
Die Tüüfle mache drob es gruusigs Gschrei,
Wil si ne-n-armi Seel verlore hei.
Das Aentlibuechermandli aber geit
Demüetig i i d'sälig Ebigkeit.

Das wär die Gschicht! Am Schluss nur no di Frag:
Wie steit's ächt au mit Diner Läbeswaag?

Mier vo Romoos

E gsundi Rasse, trüi und troch, es Gmüet so teuff, wie ds Aenziloch.
Mier ligge frei chli ab dr Wält, viel Chräche heimer, Stütz und Spält.
Und raggere muess mänge Pur, si Wäg isch gäch und ds Wärche suur.
Mer seit, mier sige grob und ruuch. S'Flattiere isch hie nid dr Bruuch.
Im Städtlerzüg si mier nid hold, doch si mer tröi wie s'Aemmegold.
Achtzähkarätig, guet und ächt: Doch ds Sueche, das rändiert sich schlächt.
Es chreftigs Wort isch no kei Fluech: Mier mache Ehr im Aentlibuech.

Aeschlismatt (Gedicht von Carl Robert Enzmann)

O Aeschlismatt, mis Aeschlismatt,
Du bisch es Dorf, und doch e Stadt.
Froh wie Paris und fromm wie Rom:
E Chile hei mer wie ne Dom.

Die Hüüser stai so stattlech da;
Dr Hansjakob het Freud dar gha.
Das Schybidänkmal, wo mir hei,
isch doch e ganz solide Stei.

Mier lache gärn ob guete Witze
und tüei n-is ordli glii erhitze.
Doch das betrifft ja jederma:
Es rächts Huus muess ne Füürhärd ha.

Mier si begeisteret für d'Gschicht,
das isch doch nüt als Rächt und Pflicht.
Dr Pfarrer Stalder, äbe dä,
het üs das guete Biispiel gä.

Im Arangschiere si mer gross,
dr Wiiberschiesset zeigt's famos.
Mier stai grad uf der Wasserscheide:
Luzärn und Bärn, mier heis mit beide!

Geigenlieder von Carl Robert Enzmann (1919)

Der Radioamateur (1920)

Carl Robert Enzmann mit befreundeten Medizinstudenten (1909)

Franz Zemp aus Escholzmatt hat im Entlebucher Anzeiger vom 20. 12. 2013 den nachfolgenden Artikel über Carl Robert Enzmann geschrieben.